Em. Prof. dr. Cees de Baat

Voedingssupplementen en mondgezondheid. Het gebruik van suikerrijke voedingssupplementen bij ouderen kan gezondheidswinst opleveren, maar vraagt ook om aandacht voor mogelijke risico’s voor de mondgezondheid.

Mondgezondheid verdient een vaste plek binnen leeftijdsbewuste zorg, omdat goede mondzorg bijdraagt aan het welzijn, de autonomie en de algehele gezondheid van ouderen.

Leefstijl en levensduur. Een gezonde leefstijl speelt een cruciale rol bij het bevorderen van een langere levensduur en een betere kwaliteit van leven, vooral op latere leeftijd.

Een verminderde orale functie bij ouderen kan niet alleen hun mondgezondheid beïnvloeden, maar ook samenhangen met fysieke achteruitgang en voedingsproblemen.

Persoonlijke ervaringen kunnen krachtige inzichten bieden, zeker wanneer ze gaan over delicate onderwerpen als zelfgekozen levensbeëindiging bij ouderen.

Soms vraagt een uitzonderlijke situatie om het doorbreken van terughoudendheid in de zorg, zeker wanneer kwaliteit van leven en wensen van de patiënt helder zijn.

Soms blijkt moderne technologie niet alleen handig, maar ook heilzaam: actief computeren lijkt de geest scherp te houden, zelfs op gevorderde leeftijd.

In een wereld vol medische snelheid en technologie pleit de filosofie van “Slow Medicine” juist voor kalmte, zorgzaamheid en echte aandacht—vooral bij kwetsbare ouderen. Misschien is het tijd voor een eigen variant in de mondzorg: Slow Oral Healthcare.

Aspiratiepneumonie bij ouderen. Deze ernstige longinfectie, vaak veroorzaakt door slikproblemen, vormt een groot risico voor de gezondheid van kwetsbare bewoners in woonzorgcentra.

Mantelzorgers, en met name mantelzorgende partners, spelen een cruciale rol in de zorg voor thuiswonende ouderen. Echter, de zware zorglast kan hen zelf in een kwetsbare positie brengen, waarbij hun eigen gezondheid en welzijn vaak over het hoofd worden gezien, waardoor ze soms als "verborgen patiënten" worden beschouwd.

In de column van oktober 2019 heb ik gewezen op het gevaar van verdrijving van correlaties tussen mondgezondheid en algemene gezondheid. En in de column van oktober 2010 vroeg ik aandacht voor onjuiste conclusies die onderzoekers soms trekken. Toen ging het om een relatie tussen kauwvermogen en cognitie, die de onderzoekers verleidden tot de voorbarige stelling dat het in stand houden of herstellen van posterieure occlusiekracht gaat leiden tot preventie van dementie.

Slikproblemen en speekseltekort komen vaak voor bij ouderen, vooral bij degenen die lijden aan dementie of andere aandoeningen. Een adequate behandeling van dysfagie en hyposialie is van groot belang voor het behoud van de gezondheid en de kwaliteit van leven van deze kwetsbare groep.

In de column van mei heb ik slechts gedeeltelijk antwoord gegeven op de in de titel van die column gestelde vraag. Daarom heeft deze kolom van juni dezelfde titel en ga ik de toezegging dat ik op dit onderwerp zou terugkomen, gestand doen.

Overbehandeling in de mondzorg is een groeiend probleem dat niet alleen de kwaliteit van zorg aantast, maar ook het vertrouwen in de beroepsgroep ondermijnt. Het commerciële karakter van sommige praktijken kan tandartsen verleiden tot behandelingen die niet altijd ethisch verantwoord zijn, wat vraagt om een zorgvuldige afweging van professionele normen en commerciële druk.

Deze maand wil ik eens aandacht besteden aan een afwijking die betrekkelijk veel voorkomt op de huid en op veel slijmvliezen in het lichaam, ook in de mond genaamd: Lichen Planus.

Luchtvervuiling heeft verstrekkende gevolgen voor de gezondheid, vooral voor ouderen. Onderzoek toont aan dat verontreinigde lucht het risico op depressie en geheugenverlies bij 80-plussers kan verhogen, wat hun algemene welzijn aanzienlijk beïnvloedt.

Xerostomie en hyposialie kunnen ernstige gevolgen hebben voor de mondgezondheid van kwetsbare ouderen, vooral door medicatiegebruik. Het is van groot belang dat tandartsen deze bijwerkingen herkennen en tijdig maatregelen treffen om de mondgezondheid van ouderen te behouden.

Onnodige medicatie en zorgkosten. Het onterecht voorschrijven van medicamenten heeft niet alleen gevolgen voor de gezondheid van ouderen, maar leidt ook tot onnodige kosten in de zorg.

Eenzaamheid en sociale isolatie bij ouderen. De combinatie van fysieke kwetsbaarheid met eenzaamheid of sociale isolatie vergroot het risico op mortaliteit en heeft een negatieve invloed op het welzijn van ouderen.

Risico voor mondzorgverleners tijdens de coronapandemie. Mondzorgverleners lopen tijdens de coronapandemie een verhoogd risico op besmetting door het contact met patiënten, wat strikte voorzorgsmaatregelen noodzakelijk maakt om hun gezondheid te beschermen.

Mijn column van juni eindigde ik met de hartenkreet dat we wereldwijd kritischer moeten kijken naar de besteding van het spaarzame geld dat beschikbaar is voor wetenschappelijk onderzoek. Die hartenkreet vindt ondersteuning in een recent verschenen artikel.

In de vorige maandcolumn kwam aan de orde dat mantelzorgers en professionele zorgverleners nogal eens opmerken dat ouderen op een gegeven moment minder zin hebben in eten. Ze schakelen dan een tandarts in omdat ze vermoeden dat door een of andere oorzaak de kauwfunctie tekortschiet.

Sarcopenie is verlies van spiermassa en spierkracht bij het ouder worden. Onder erg kwetsbare en zorgafhankelijke ouderen kunnen de prevalentiescijfers oplopen tot 30% of zelfs 50%. Steeds meer bewijs wordt aangedragen voor het bestaan van een relatie tussen sarcopenie, kwetsbaarheid, zorgafhankelijkheid en mortaliteit.

Sinds Roxane Weijenberg in 2013 haar proefschrift heeft verdedigd en sinds haar promotor, professor Erik Scherder, flink aan de publicitaire weg timmert, hebben veel mensen weleens iets gehoord over de positieve relatie tussen kauwvermogen en cognitieve functie. Sommigen nemen dit heel serieus en beweren dat onvoldoende kauwvermogen een risicofactor is voor dementie en dan vooral voor de ziekte van Alzheimer.

Drie zorgverleners uiten hun empathische zorgen over ouderen in een naar een wetenschappelijk tijdschrift gezonden brief. Volgens de briefschrijvers veroorzaakt de coronavirusziekte (COVID-19) in de hele wereld angst en verwarring die even snel om zich heen grijpen als het causale virus zelf. Zij wijzen op een op het internet circulerende video.

Nu een groot deel van de wereld is lamgelegd door de (dreigende) gevolgen van het virus SARS-CoV-2, oftewel het coronavirus, is dit het juiste moment om nog eens aandacht te vragen voor hygiëne.

Nog altijd wordt, alle voorlichting ten spijt, door sommigen luchtig gedaan over de gevolgen van roken en van de consumptie van alcoholische dranken. De laatste tijd is de voorlichting van de overheid vooral gericht op jongeren die het roken van sigaretten, het gebruik van drugs, overmatige consumptie van alcoholische dranken, dronkenschap, "comazuipen", het gebruik van lachgas en ander apert ongezond gedrag normaal en zelfs stoer vinden.

Gert-Jan van der Putten, specialist ouderengeneeskunde met passie voor mondgezondheid, gaf in 2011 zijn proefschrift als hoofdtitel: “Poor oral health, a potential new geriatric giant”. In 2014 publiceerde hij samen met anderen een artikel in het tijdschrift Gerodontology met de titel “Poor oral health, a potential new geriatric syndrome”. Met beide titels maakte hij duidelijk dat slechte mondgezondheid een algemeen kenmerk van kwetsbare en zorgafhankelijke ouderen dreigt te worden.

In de laatste maand van 2019 verscheen bij het Kennisinstituut Mondzorg de klinische praktijkrichtlijn “Wortelcariës bij (kwetsbare en zorgafhankelijke) ouderen”. Het totale proces van de ontwikkeling van deze richtlijn heb ik van dichtbij mogen meemaken omdat ik voorzitter was van de Richtlijn Ontwikkel Commissie (ROC).

Volgens een van de meest ervaren orale implantologen ter wereld, professor N.P. Lang te Bern in Zwitserland, heeft de orale implantologie een paradigmaverschuiving bewerkstelligd in de restauratieve mondzorg. In een bijzonder lezenswaardig wetenschappelijk artikel beschrijft hij de vergaande gevolgen die het concept osseo-integratie, ook wel functionele ankylose genoemd, vanaf halverwege de zeventiger jaren van de vorige eeuw heeft gehad (J Dent Res 2019; 98: 1287-1293).

Dementie is een onderwerp dat de gemoederen danig bezighoudt, zowel in maatschappelijk opzicht als in de wetenschap als in de gezondheidszorg. Maatschappelijke vragen zijn wat voor een individu met dementie wel en niet acceptabel is en wie dat op welk moment bepaalt.

Het meest vooraanstaande tijdschrift over mondgezondheid en mondzorg, het Journal of Dental Research, bestaat 100 jaar. In het kader van de daarbij behorende feestelijkheden verschijnen in elke editie artikelen over belangrijke ontwikkelingen en ontdekkingen in die honderdjarige periode.